4.1 - NGŨ HÀNH SƠN

NHỮNG NGÔI CHÙA Ở NGŨ HÀNH SƠN

Cư sĩ Trần Kiêm Đạt

---o0o---

4.1 – Ngũ Hành Sơn

Cách thành phố Đà Nẵng khoảng 7 km về phía đông nam, mọc lên giữa đồng bằng gần sát biển, một cụm năm hòn núi đá nhấp nhô, xa trông như một đàn voi khổng lồ chen chúc nhau nhào ra biển. Ngũ Hành Sơn hay  Núi Non Nước là một địa danh  được cả nưóc biết đến  từ lâu,  là một  trong những  thắng cảnh  đẹp nhất của tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng.

Cụm núi Ngũ Hành nằm trên một  vùng đất rộng phẳng sát biển xanh, trên bãi cát vàng, hình thù kỳ  dị với những ngọn lô nhô, cây cối um  tùm mọc  lên giữa  các hốc  đá, màu  sắc núi  thay đổi  theo thời tiết, từ xám sang tím, từ tím sang xanh thẫm, đen. Giữa cảnh đất trời sông biển bao la này, Ngũ Hành Sơn xuất hiện từ thời xa xưa, như những hòn đảo nổi giữa mây  nước bồng bềnh, như bức tranh sơn thủy, xứng danh sánh với Hạ Long, Phong Nha, Hà Tiên; đây cũng là cái đẹp độc  đáo của hang động, đền chùa,  thạch nhũ, thạch bích, của gió  trăng lồng lộng  qua cửa động,  của ánh sáng  huyền diệu thay đổi  từng mùa, từng ngày,  từng giờ trên vách  đá, khiến cho các  tượng Phật,  các hình  đá thiên  nhiên trở  nên sinh động lạ thường.

Ngũ Hành Sơn là một quần thể  núi nằm trên bờ biển miền Trung Việt Nam, cho  nên quá trình hình  thành cũng như những  đặc điểm hình thái chịu ảnh hưởng rất lớn giữa dãy Trường Sơn một bên, biển Nam Hải một bên. Về địa chất, Trường  Sơn được hình thành sau đợt vận động tại núi phù hợp với thời gian "biển thoái" Hersini. Khối núi Trường Sơn Bắc nguyên là một màng  biển sâu (Địa máng) tồn tại từ đầu  thời đại  Cổ Sinh,  nổi lên  ngay từ  đợt vận  động tại núi  Hersini.  Trường Sơn  Bắc được  bắt đầu  từ cao  nguyên Trấn Ninh (Lào), kéo  dài theo hướng Tây  bắc - Đông nam,  ra tận biển, vào tận dãy Bạch Mã nối liền với đèo  Hải Vân, tận cùng tại  núi Sơn Trà và  các hòn núi nhỏ ngoài vịnh Đà Nẵng.

Mạch núi Trường Sơn Bắc chạy dài 753 cây số. Còn khối núi cao của Trường Sơn  Nam là một cấu trúc Hersini, bắt đầu từ phía nam  đèo Hải Vân trở đi, cho đến  miền đông Nam Phần, từ  vĩ tuyến  16 độ  B cho  đến vĩ  tuyến 11 độ B. Chiều dài của Trường Sơn Nam là 512 cây số.  Khối núi cao nguyên Trường Sơn Nam bao chiếm gần hết diện tích miền trung Trung Phần và miền cực nam Trung Phần.Quảng Nam - Đà Nẵng ở vùng phía bắc của Trường Sơn Nam, giáp với phần rìa của Trường Sơn Bắc. Trước  kia, nơi đây là một vụng biển cắm sâu  vào giữa hai  khối núi, đá  hoa cương A  Tuất (2,500m) ở phía Bắc  giáp với Thừa  Thiên - Huế  và núi Ngọc  Linh (2598m) ở phía Nam, giáp  với Kontum, như một cái nêm  lớn ở giữa.

Vào giữa thời kỳ  Tri - Át, thời  đại Trung Sinh, cách  đây khoảng hơn 200 triệu năm, có  một cuộc vận động tạo núi  mới, gọi là "Indonesy". Sau đợt vận  động tạo núi này hầu  hết lãnh thổ Việt Nam  đều nổi lên trên mặt  biển, ngoại trừ một số vịnh  và vụng nhỏ, trong đó có vùng đồi núi sông Bung. Sau khi nước rút, do vận động nâng lên của Trường Sơn Nam, sông Thu Bồn và các sông nhánh khác của nó đã bồi lên một vùng  đất rộng 540 km², bao gồm cả  vùng cửa sông Hội An, thu hẹp  ở vùng Thăng Bình và  mở rộng ra ở vùng  Tam Kỳ rộng 510 km².

Nhưng do bị kẹp  giữa Trường Sơn và  Biển Đông, các con sông này đều ngắn, cho nên quá  trình bồi đắp những vụng biển lớn đã diễn ra  rất chậm chạp, phải nhờ những  cuộc vận động kiến tạo mới và  địa hình lục  địa, cho  nên  các đồng bằng  ven biển miền Trung nói chung, Quảng Nam - Đà  Nẵng nói riêng chỉ mới được hình thành rất  gần đây, vào thời  Đệ Tứ, cách đây  khoảng 1 triệu 800 nghìn năm. 

Sự bồi đắp vẫn tiếp diễn,  vào thế kỷ thứ IV và thứ V, con người vẫn chứng kiến sự hoạt  động đó. Các vùng biển bị lấp vẫn còn để lại những lạch nước chảy gần như liên tục, từ Bắc xuống Nam. Người  ta vẫn nạo  vét các  lạch nước đó, để  sử dụng trong nhiều thế kỷ sau này. Vào thời điểm đồi núi sông Bung còn là vùng biển, vùng Ngũ Hành Sơn cũng như Sơn Trà, những hòn núi cuối cùng của Trường  Sơn Bắc, là những  hòn đảo nằm chơ  vơ giữa vùng biển khơi.

---ooo0ooo---